0
1610
Bez wątpienia zapalenie zatok to jedna z najczęściej występujących chorób, zarówno w wieku przedszkolnym, jak i później, w czasie wczesnoszkolnym. Są dzieci, które z tą nawracającą chorobą borykają się praktycznie do wieku dojrzałego, zatem przez całe swoje życie. A co to takiego, tak dokładnie, te zatoki? Otóż są to przestrzenie, nazywane pneumatycznymi, które znajdują się w kościach czaszki, wyściełane nabłonkiem z rzęskami, zwanymi nabłonkiem migawkowym, których ruch skierowany jest w stronę ujść zatok. Przez ujścia łączą się z kolei z jamą nosową. Istnieją cztery rodzaje zatok przynosowych, do których należą zatoka czołowa, szczękowa, komórki sitowe i zatoka klinowa.
Na wiek od 6. do 8.–9. roku życia przypada zazwyczaj występowanie postaci ostrej wywoływanej najczęściej przez infekcje górnych dróg oddechowych. Rozwój zatok u każdego człowieka postępuje stopniowo. Na zatoki przynosowe składają się: dwie zatoki czołowe, dwie klinowe, błędnik sitkowy i dwie zatoki szczękowe. Niemowlę rodzi się z zatokami szczękowymi i błędnikiem sitkowym. W okresie 3. roku życia wykształcają się zatoki klinowe, a w wieku 5–6 lat jest czas na zatoki czołowe. Silny wzrost zatok notuje się pomiędzy 3. a 8.–9. rokiem życia, a już 12-latek ma w pełni rozwinięte zatoki sitkowe. Ostateczne ukształtowanie zatok szczękowych występuje około 15. roku życia. Zatoka czołowa i klinowa pojawia się co prawda około 3. roku życia, ale w pełni rozwinięta jest dopiero między 15. a 20. rokiem życia. Tak przemyślany rozwój zatok oznacza, że już u przedszkolaka może dojść do zapalenia zatok sitkowych i szczękowych, a u starszaków w wieku szkolnym dochodzi do infekcji zatok czołowych i klinowych.
Puste, innymi słowy zdrowe przestrzenie zatokowe sprawiają, że konstrukcja czaszki jest po prostu lekka, a mózg jest dobrze chroniony i odporny na urazy. Rolą zatok przynosowych jest ogrzewanie, nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza. Wszędobylski unoszący się smog, szczególnie nad wielkimi miastami, bez względu na porę roku, nie sprzyja zdrowiu zatok. Każda infekcja wirusowa, szczególnie u niedopilnowanego dziecka, przebiegająca z katarem i niedrożnością nosa, uprzykrza normalne funkcjonowanie, utrudnia swobodne oddychanie i wywołuje stan zapalny śluzówki. O tym mówi się przy każdej okazji, ale jak widać w obecnych zwariowanych czasach, chyba wciąż za mało. Chorego dziecka dla dobra jego samego i całej społeczności klasowej nie przyprowadzamy do szkoły, ono musi się spokojnie regenerować w warunkach domowych!
Co stoi za przyczyną powstawania zapalenia zatok przynosowych u dziecka w wieku wczesnoszkolnym?
Obraz chorych zatok to taki, kiedy upośledzony zostaje przepływ powietrza pomiędzy jamą nosową a zatokami. Zapalna żółtawo-zielonkawa wydzielina pokrywa obrzęknięty nabłonek zatok, może powodować często silne bóle głowy. To z kolei skutkuje oprócz ogólnego rozdrażnienia organizmu, uczuciem zablokowania i rozpierania w okolicy czołowej. Nieoczyszczana systematycznie wydzielina sprzyja wnikaniu i nagromadzaniu się bakterii i wirusów, a to już szybka droga do rozwoju ostrego zapalenia zatok. Do zapalenia zatok u dzieci w młodszym wieku szkolnym mogą się przyczyniać również: katar sienny, przerost trzeciego migdałka gardłowego, refluks żołądkowo-przełykowy, wada anatomiczna nosa, jak np. skrzywienie przegrody nosowej czy powracające zapalenia uszu.
To ważne! Jeżeli nie dojdzie do powikłań przy infekcji wirusowej, wówczas zapalenie zatok ustępuje szybko, nawet w ciągu tygodnia.
Przy lekkiej, leczonej w warunkach domowych infekcji nie ma potrzeby faszerowania dziecka dużą ilością leków. Wówczas lekarz zleca leczenie tak zwane objawowe, czyli lek (3 w 1) przeciwgorączkowy w razie potrzeby, przeciwbólowy i przeciwzapalny, nawilżanie nosa i regularne go oczyszczanie, inflacje (nebulizacje) i w przypadku bólu gardła, odpowiednie pastylki do ssania. Natomiast zapalenie bakteryjne zatok występuje wówczas, kiedy mamy do czynienia z utrzymującym się katarem, z trudnościami w swobodnym oddychaniu, gorączka trwająca kilka dni wciąż jest wysoka i pojawiają się różnego rodzaju bóle, np. uszu, gardła w okolicach skroni czy oczu.
Objawy zapalenia zatok u dzieci
Dość typowymi, zawsze występującymi, objawami zapalenia zatok przynosowych są: katar, zatkany, niedrożny nos, ból gardła, kaszel, gorączka i ogólny ból mięśni. Mniej typowymi, lecz też powtarzającymi objawami mogą być: brak apetytu, zmiana barwy głosu, upośledzenie węchu i ogólne złe samopoczucie i osłabienie organizmu. Jak już była o tym mowa, przy objawach infekcji bakteryjnej symptomy zaostrzają się. Wtedy objawy występują jak wyżej, lecz do tego po kilku dniach stosowania kuracji nie widać poprawy. Wydzielina z nosa spływa po tylnej ścianie gardła, pojawiają się bóle w okolicach twarzy, tj. nosa, oczu i czoła. Takiego stanu nigdy nie wolno bagatelizować, ponieważ nieleczone lub zbagatelizowane doprowadzają do bardzo poważnych powikłań, np. zapalenia w obrębie oczodołów, szczęki, nerwu wzrokowego czy opon mózgowo-rdzeniowych.
Pamiętaj
Zapalenie zatok czołowych to ból przy pochylaniu głowy, kręcenia nią, szczękowych – ból górnej szczęki, infekcja błędnika sitkowego – obrzmienie powiek, ból oczu, klinowych – ból szczytu głowy.
Rozpoznanie przewlekłego zapalenia zatok
O takim stanie mówimy wówczas, kiedy objawy nie przechodzą, nie tracą na swojej sile i trwają dłużej niż 12 tygodni. Niezmiernie ciężko jest wyłapać u dziecka taki stan, ze względu na wiele innych czynników, które dają podobne objawy, np. przerost migdałka gardłowego, różnego rodzaju alergie, nieżyt nosa. Przewlekły stan zapalenia zatok przynosowych ustępuje w okolicach 8.–9. roku życia, kiedy to układ oddechowy jest bardziej rozwinięty, a samo dziecko nabiera większej odporności.
Ścieżka diagnozy i leczenia zapalenia zatok u dzieci szkolnych
Incydentalne zapalenie zatok, które może zdarzyć się u każdego dziecka w wieku szkolnym nie wymaga dogłębnego leczenia, lecz jedynie obserwacji. Przy nawracającym, ostrym, przewlekłym zapaleniu zatok wymagana jest diagnoza laryngologiczna. Takie badanie ma za zadanie przede wszystkim wykluczyć inne współwystępujące, często genetycznie uwarunkowane schorzenia, takie jak np. alergie różnego rodzaju, przerost trzeciego migdałka (bezbolesne badanie, jedyny dyskomfort to, że mały pacjent nie może jeść i pić od rana do momentu badania), skrzywienie przegrody nosowej, choroby uszu, nawracające zapalenia uszu, ewentualny niedosłuch, refluks żołądkowo-przełykowy oraz choroby ogólnoustrojowe. Tego rodzaju badania wystarczą, aby postawić odpowiednią diagnozę i wdrożyć leczenie. U dzieci zazwyczaj nie ma potrzeby wykonywać dodatkowo RTG lub tomografii komputerowej czy bakteriologicznej. Przewlekłe zapalenie zatok najczęściej leczy się antybiotykiem, a przy dobrze dobranej dawce poprawa może wystąpić już po kilku dniach kuracji. Jeżeli jednak jest wyraźny brak poprawy, świadczyć to może o obecności bakterii opornych na działanie danego antybiotyku.
Podczas antybiotykoterapii można również wspomagać się:
- lekami poprawiającymi drożność nosa, spreye lub krople do nosa przeznaczone dla dzieci, dostępne w każdej aptece bez recepty, lecz uwaga, stosować je można nie dłużej niż kilka dni, gdyż tego rodzaju preparaty bardzo wysuszają i tak już uszkodzoną śluzówkę małego noska,
- izotoniczne i hipertoniczne roztwory soli morskiej, to znacznie lepsze rozwiązanie, nie podrażniają śluzówki, można je stosować prawie bez ograniczeń, ale i ich działanie jest o wiele lżejsze,
- sterydy, wystawiane na receptę przez lekarza, wykazujące się niezwykłą skutecznością.
Ważne
Pierwszym zabiegiem chirurgicznym, który wykonuje się przy nawracającym zapaleniu zatok, jest usunięcie trzeciego migdałka. Zabieg mało skomplikowany, wykonywany masowo, na każdym oddziale laryngologii dziecięcej. Wykonuje się go po uprzednim przygotowaniu, pacjent wraz z rodzicem przebywa na oddziale po zabiegu przez dobę.
Oto domowe, sprawdzone sposoby na zapalenie zatok
Nie zawsze i nie od razu należy biec do lekarza, kiedy nasz ukochany szkolniak zachoruje na zapalenie zatok. Jeżeli dziecko czuje się niewyraźnie, ale nie ma gorączki, a jedynie katar, uczucie zatkanego nosa i czuje ból w obrębie twarzoczaszki, można spróbować domowych sposobów. Na pewno nie zaszkodzą, a jak malec tylko poczuje się gorzej i traficie do pediatry, ten na pewno pochwali was za trafne i szybkie działanie.
Leczenie domowe jest jak najbardziej wskazane, ale w razie wątpliwości lepiej zawsze skontaktować się z lekarzem wcześniej, niż za późno, aby nie doprowadzić do poważnych powikłań. Często jednak leczenie na własną rękę nie jest wystarczające, ale stanowi dobre podwaliny dla zleconej farmakologii.
Domowe sposoby na zatkane zatoki to m.in.:
- spożywanie dużej ilości płynów, najlepiej wody,
- płukanie zatok, np. solą morską lub preparatami gotowymi do nabycia w każdej aptece,
- ciepłe okłady, nigdy gorące, na twarz i głowę – wybrane partie twarzy i głowy, które bolą najbardziej,
- inhalacje zatok, najprostszy sposób to zagotować w niedużym garnku wodę, dodać kilka kropel olejku eterycznego, np. lawendy lub majeranku, pochylić głowę nad garnkiem i delikatnie wdychać – ten zabieg szkolniak może wykonywać jedynie pod czujnym okiem osoby dorosłej, z uwagi na możliwość poparzenia się,
- zwykłe, ale jakże ważne nawilżanie powietrza w mieszkaniu, należy dbać również o wietrzenie i nigdy nie palić w domu, a zwłaszcza przy chorym dziecku,
- dziecko może spać z lekko uniesioną głową, aby wydzielina nie podrażniała gardła,
- wdychanie lub nawet wdychanie i jedzenie startego czosnku i cebuli – to naturalne antybiotyki, zawsze działają, lecz są warzywami dla odważnych, nie wszystkie dzieci muszą akceptować ich silny i charakterystyczny zapach i smak,
- picie herbatek ziołowych, np. z lipy i maliny, imbirowych.
Jeżeli dziecko jest chore na zapalenie, zatok ważne jest, aby tę infekcję wyleżeć w domu, na spokojnie, bez zbędnego przemieszczania się z miejsca na miejsce. Ciepło sprzyja zatokom, co nie oznacza, by nie wietrzyć regularnie mieszkania i nie dbać o odpowiednią temperaturę powietrza wewnątrz. Chorowitek powinien, jak zawsze przy każdej infekcji, dużo pić, najlepiej tylko wodę. Gdy wiemy natomiast, że nasze dziecko jest alergikiem, warto w trakcie zapalenia zatok podawać mu leki antyhistaminowe, te, które zawsze przyjmuje w sytuacjach zaostrzenia objawów alergicznych.
Pamiętać należy oczywiście o profilaktyce, aby nie zarazić wszystkich innych domowników, czyli: używaniu jednorazowych chusteczek higienicznych i od razu po ich użyciu wyrzuceniu ich do śmietnika, zasłanianiu twarzy ręką podczas kichania i kaszlu, mycie dokładne rąk z dużą częstotliwością, częste wietrzenie pomieszczeń, używanie osobistych ręczników, szczotek do zębów i włosów.
