Brak wyników

Zdrowie i rozwój

1 czerwca 2020

NR 13 (Czerwiec 2020)

Piękny uśmiech dziecka to nie tylko kwestia estetyki. Jak dbać o zdrowie jamy ustnej ucznia?

0 810

Od wielu lat prowadzone są badania mające na celu monitorowanie stanu uzębienia uczniów w Polsce. Ich wyniki są zatrważające – u niemal 90% polskich dzieci w wieku 5–7 lat i starszych stwierdza się występowanie próchnicy przynajmniej jednego zęba. Dla porównania – we Francji jest to 22%. Dlaczego zęby polskich uczniów są w tak złym stanie? Składa się na to wiele czynników, z których najważniejsze to brak wiedzy na temat profilaktyki oraz leczenia. Co musi wiedzieć o próchnicy każdy rodzic? Jakie mity krążą o próchnicy?

Czym jest próchnica i jak do niej dochodzi?

Próchnica jest bakteryjną chorobą polegającą na demineralizacji (odwapnieniu) tkanek zęba. Najpierw uszkodzeniu ulegają warstwy zewnętrzne, twarde: szkliwo i zębina. Z czasem uszkodzenia sięgają głębszych partii zęba i dochodzi do całkowitego jego zniszczenia. Za rozwój próchnicy odpowiedzialne są bakterie bytujące w jamie ustnej. W początkowym stadium uszkodzeniu ulegają twarde tkanki zęba, szkliwo i zębina. Nieleczona sięga głębszych partii zęba – miazgi – i niszczy całą jego strukturę. Za rozwój próchnicy odpowiedzialne są kwasy organiczne wytwarzane przez bakterie bytujące w jamie ustnej. Zmiana pH w ustach z lekko zasadowego na kwaśne sprzyja większemu niszczeniu szkliwa i powstawaniu próchnicy. Dlatego tak ważne jest, aby dbać o właściwą dietę i higienę. 

Pamiętaj

W wielu badaniach naukowych potwierdzono wpływ nieleczonej próchnicy i innych chorób przyzębia na powstawanie licznych schorzeń: migrację bakterii do innych części organizmu i infekcje, zaburzenia odporności, przewlekły stan zapalny mogący prowadzić do chorób autoimmunizacyjnych itd.


Dlaczego dzieci chorują na próchnicę? 

Ogromny procent występowania próchnicy zębów u dzieci związany jest z nieprawidłową higieną jamy ustnej oraz błędami dietetycznymi. Zbyt rzadkie i za krótkie mycie zębów, używanie nieodpowiednich past do zębów oraz brak wystarczającej kontroli rodziców i opiekunów sprawiają, że wiele dzieci myje zęby nieefektywnie. Oficjalne zalecenia mówią o konieczności mycia zębów po każdym większym posiłku. Idealnie by było, gdyby dzieci myły także zęby po przekąskach – szczególnie tych zawierających cukier. Dlaczego?

Ważne

Spożycie pokarmów i napojów zawierających cukry proste powoduje spadek pH w ustach na skutek rozkładania tych cukrów przez bakterie. Przy pH poniżej 5 następuje demineralizacja szkliwa (normalne pH śliny człowieka to 6,5–7,4). Rozwój próchnicy zależy od tego, przez jaki czas szkliwo jest narażane na działanie kwasów oraz jak podatne jest na niszczenie.


Napoje i soki – sprzymierzeńcy próchnicy 

To, że słodycze źle wpływają na zęby, wie chyba każdy rodzic. Jednak okazuje się, że sama świadomość szkodliwości cukru to za mało. Dietetycy i stomatolodzy zwracają uwagę, że dzieci w wieku szkolnym spożywają zbyt wiele przekąsek w ciągu dnia. Uwaga! Do przekąsek zalicza się także zawierające cukier napoje, takie jak soki, słodzone wody smakowe czy słodzone herbaty. Tymczasem między posiłkami dzieci powinny pić wyłącznie wodę źródlaną lub nisko- albo średniomineralizowaną. Każdy łyk picia zawierającego cukry proste, nawet te naturalnie występujące w owocach, powoduje spadek pH w jamie ustnej i niszczenie szkliwa. Nawet zdrowe przekąski, takie jak owoce, musy owocowe czy suszone owoce, z punktu widzenia profilaktyki próchnicy powinny być ograniczane, a nie dostępne do ciągłego podgryzania.

Ważne

Dzieci powinny spożywać trzy główne posiłki dziennie i maksymalnie dwie przekąski. Po każdym posiłku najlepiej umyć zęby, a jeśli to niemożliwe – przepłukać je wodą lub płynem do jamy ustnej przeznaczonym dla dzieci, np. GUM JUNIOR. Pamiętaj, że kwasy dostarczane wraz z owocami także wpływają na demineralizację zębów. Między posiłkami dzieci powinny pić wyłącznie wodę.


Ślina – ekspert od zadań specjalnych

Ślina ma znacznie więcej funkcji niż tylko nawilżanie jamy ustnej oraz wspomaganie rozdrabniania pożywienia. Neutralizuje pH w jamie ustnej i usuwa z zębów pozostałości pożywienia. Ślina, jako nośnik jonów wapnia i fluoru, bierze udział w remineralizacji szkliwa oraz zapobiega osadzaniu się płytki nazębnej. Niektóre choroby i leki mogą hamować produkcję śliny i wpływać na nadmierne wysuszenie jamy ustnej. Jednak w przypadku dzieci najczęstszą przyczyną zbyt małej ilości śliny jest odwodnienie! Z tego powodu trzeba codziennie dbać o prawidłową podaż płynów, a przede wszystkim wody.

Ważne

Duża suchość śluzówek, zła dieta oraz leki, w tym także antybiotykoterapia – to czynniki negatywnie wpływające na naturalny mikrobiom jamy ustnej. Trzeba pamiętać, że w jamie ustnej znajduje się wiele gatunków bakterii, z których część stanowi fizjologiczną mikrobiotę zasiedlającą to środowisko.


Inne przyczyny próchnicy – refluks, wady zgryzu…

Oprócz nieprawidłowej diety oraz higieny na rozwój próchnicy u dzieci mogą mieć wpływ także inne czynniki. Refluks żołądkowo-jelitowy wcale nie jest rzadkim problemem u dzieci, chociaż nieczęsto jest prawidłowo diagnozowany. Jednak cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do jamy ustnej powoduje niszczenie szkliwa. Jeśli dziecko skarży się na nieprzyjemny smak w ustach po jedzeniu, często mu się odbija, ma mdłości i bóle w nadbrzuszu – warto udać się do lekarza gastroenterologa.
Rozwojowi próchnicy sprzyjają też wady zgryzu. Ciasno ułożone lub zachodzące na siebie zęby dają większe pole do gromadzenia się płytki nazębnej, będącej pierwszym krokiem do próchnicy. Utrudniają także właściwą higienę jamy ustnej. Oprócz opieki ortodonty warto zaopatrzyć się w specjalistyczne szczoteczki do zębów oraz produkty do czyszczenia powierzchni międzyzębowych i trudno dostępnych miejsc. Choroby cywilizacyjne, jakimi są insulinooporność i cukrzyca, coraz częściej są diagnozowane u dzieci i także mogą predysponować do występowania próchnicy.

Szkodliwy mit – „zębów mlecznych się nie leczy”

Pierwsze zęby stałe zaczynają się pojawiać u dzieci najczęściej między 5. a 7. rokiem życia. Przez okres 2–3 lat (czasami dłużej) zęby stałe towarzyszą zębom mlecznym. Badania pokazują, że dzieci, u których występowała próchnica zębów mlecznych, są dużo bardziej narażone na pojawienie się jej na zębach stałych. Regularne kontrole u stomatologa pozwalają wykryć już niewielkie zmiany na zębach mlecznych i wdrożyć odpowiednie leczenie. Częstym błędem rodziców jest pierwsza wizyta u dentysty dopiero wtedy, kiedy dziecko skarży się na ból zębów. Zdecydowanie lepiej jest zacząć przygodę ze stomatologiem od profilaktycznych kontroli, podczas których nie będą konieczne inwazyjne zabiegi.

Ważne

Jeśli na działania profilaktyczne jest już za późno i doszło do wymagającego leczenia rozwoju próchnicy, wybierz gabinet specjalizujący się w stomatologii dziecięcej. 


Zdarza się, że leczenie zębów z zaawansowaną próchnicą wymaga podania płytkiej narkozy. Dlatego im szybciej zacznie się leczenie, tym mniejsze prawdopodobieństwo inwazyjnych zabiegów.

Nie tylko próchnica

Chorób jamy ustnej jest znacznie więcej, a część z nich często występuje u dzieci. Kandydoza, czyli grzybica jamy ustnej, atakuje śluzówki i najczęściej jest powikłaniem po antybiotykoterapii lub skutkiem zaburzeń odporności albo niedoborów witamin. Jeśli w jamie ustnej dziecka zauważysz białe plamy przypominające ścięte mleko, a dodatkowo skarży się ono na ból, pieczenie lub traci apetyt, udaj się do lekarza. Po odpowiedniej diagnostyce zostaną wdrożone leki przeciwgrzybicze. Warto wówczas także zastosować naturalne środki sprzyjające budowaniu odporności. Inną często występującą u dzieci chorobą są afty jamy ustnej. Afty to nadżerki albo owrzodzenia błony śluzowej. Mogą być pojedyncze, ale zdarza się, że dzieci np. w czasie choroby i z osłabioną odpornością mają ich bardzo dużo. Jest to bardzo bolesne, przez co dzieci odmawiają spożywania posiłków. Afty mogą pojawić się także w wyniku przygryzania np. policzków, a także w przypadku niedoborów witamin, np. B12, kwasu foliowego czy cynku. Leczenie aft jest głównie objawowe, stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Jeśli jednak problem nawraca, należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć potencjalne poważniejsze choroby oraz niedobory pokarmowe.

Jak dbać o jamę ustną dziecka – poradnik dla rodzica

  • Przede wszystkim, zadbaj o zdrowie swoich zębów. Bakterie odpowiedzialne za próchnicę mogą przenosić się na dziecko i zwiększać ryzyko wystąpienia próchnicy u niego.
  • Od pojawienia się pierwszego mlecznego zęba zacznij dbanie o higienę jamy ustnej. Stosuj specjalnie przeznaczone dla niemowląt szczoteczki do zębów.
  • Edukuj dziecko w zakresie prawidłowego mycia zębów i nadzoruj je. Często popełnianym błędem jest szybkie porzucenie asystowania dziecku przy myciu zębów na rzecz jego „samodzielności”. Tymczasem nawet dzieci w wieku szkolnym wymagają kontroli lub pomocy przy myciu zębów, ponieważ często robią to nieprawidłowo – pomimo przygotowania teoretycznego.
  • Wybieraj dobre szczoteczki i pasty do zębów – takie, które zadbają też o zdrowie dziąseł, np. GUM JUNIOR. To, czy szczoteczka dla dziecka ma wizerunek ulubionego bohatera, a pasta ma pyszny smak, może być zachętą do mycia zębów, jednak nie zawsze jest najlepszym wyborem w kwestii jakości. Wybieraj szczoteczki dopasowane wielkością do wieku dziecka i o dobrze dobranej twardości. Możesz w tym celu skonsultować się z lekarzem stomatologiem.
  • Postaw na profilaktykę – odbywaj regularne wizyty u stomatologa, nawet jeśli dziecko nie skarży się na ból zęba.
  • Lecz zęby mleczne – nie jest prawdą, że ich się nie leczy, skoro i tak zaraz wypadną.
  • Jeśli stomatolog zasugeruje taką potrzebę, możesz rozważyć lakowanie zębów stałych lub fluoryzację. Nie są to jednak zabiegi, które należy wykonywać rutynowo.

 

Przypisy