Nawracające infekcje ucha u dzieci

Każda infekcja u dziecka w wieku szkolnym, która zaczyna się od kataru, może być niebezpieczna w skutkach, szczególnie jeżeli pojawia się również gorączka, malec traci apetyt, wymiotuje, jest niespokojny, rozdrażniony, płaczliwy i ma trudności ze skupieniem się i nauką. To może być sygnał, że ucho zostało zainfekowane. Wtedy należy szybko działać, aby nie doszło do powikłań, z niedosłuchem włącznie.
Zapalenie ucha najtrudniej rozpoznać u niemowlęcia, ponieważ oprócz płaczu nie komunikuje tej sytuacji w żaden inny sposób, a każda mama wie, że malec może płakać z wielu powodów. Na szczęście dziecko w wieku szkolnym zazwyczaj opowie dokładnie o swoich objawach, pokaże, gdzie boli, z jaką intensywnością. Uczniak może sygnalizować oprócz objawu oczywistego, że boli go ucho, jeszcze inne objawy: nie chce jeść i pić, bo przełykanie sprawia ból, nie chce chodzić na zajęcia sportowe, trzyma głowę usztywnioną, bo każdy ruch głową powoduje ból, nie potrafi się skupić, ma trudności ze spaniem, ciągle dotyka okolic ucha. Również z nieswoistych objawów może wystąpić ból brzucha, wymioty i biegunka. 

Jakie są zatem przyczyny i objawy nawracających infekcji ucha?

Ta choroba często może pojawić się u dziecka z powodu krótszego niż u dorosłych przewodu łączącego ucho środkowe z gardłem. Tym samym wydzielina z nosa bardzo łatwo i szybko przechodzi do trąbek słuchowych. Wiadome jest, że dziecko w wieku szkolnym w natłoku wielu obowiązków i przyjemności wynikających z organizacji dnia zapomina często o regularnym dmuchaniu, oczyszczaniu nosa. Bardzo źle, bo to prowadzi właśnie do powikłań, do zaatakowania np. uszu. Swoista odporność dziecka ma również duży wpływ na powstanie zapalenia ucha. Do rozwoju ostrego zapalenia ucha środkowego przyczynić się mogą również bakterie, najczęściej znane pod nazwą pneumokoki. Znaczenie mają również warunki środowiskowe, w których dziecko wzrasta i przebywa, np. kontakt z dymem tytoniowym.

Jak przebiega tego rodzaju infekcja i jak leczyć chore dziecko?

Przebieg zapalenia ucha środkowego to zdecydowanie niekomfortowa sytuacja dla uczniaka, bardzo stresująca, dezorganizująca normalne funkcjonowanie. Pierwsze, co powie dziecko, to to, że dzisiaj nie może iść do szkoły. Ucho boli cały czas, przez całą dobę, dziecko jest rozdrażnione, zniecierpliwione, odmawia rzecz jasna jedzenia, może gorączkować, a nawet w skrajnych przypadkach, jak już była o tym mowa, może wymiotować lub mieć biegunkę. Należy podać w takiej sytuacji leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Rozgrzewanie ucha, zatykanie go wacikiem nasączonym w olejku kamforowym, smarowanie skóry dookoła ucha maścią rozgrzewającą nie zawsze się sprawdza, choć dla uśmierzenia bólu warto spróbować. Na szczęście dziecko w wieku szkolnym jest w stanie znacznie więcej wycierpieć, aby szybciej przestało boleć, niż dziecko z przedszkola.
Jak zatem dochodzi do zapalenia ucha środkowego? Wtedy, gdy dojdzie do obrzęku błony śluzowej przewodu łączącego ucho z gardłem, tzw. trąbki, wówczas drobnoustroje mnożą się w uchu i doprowadzają do stanu zapalnego.
Przede wszystkim laryngolog lub pediatra musi zbadać wnętrze ucha otoskopem – specjalnym przyrządem. Badanie jest dla dziecka zupełnie bezbolesne i krótkotrwałe. Jeżeli diagnoza potwierdzi się, lekarz w lżejszym przypadku poprosi jedynie o przyjmowanie przez pacjenta leków doraźnych, przeciwbólowych i jednocześnie przeciwzapalnych. Dodatkowo stosuje się leki obkurczające błonę śluzową nosa, które zawierają efedrynę, w odpowiedniej dawce. Jeżeli stan będzie poważniejszy, nie obędzie się niestety bez antybiotyku. Ulgę w bólu może przynieść ciepły, suchy kompres położony na ucho. Dziecko chore powinno oczywiście pozostać na kilka dni w domu do ustąpienia objawów.

Krople do uszu – ten produkt może się przydać!

Są na rynku dostępne preparaty, które można stosować profilaktycznie i wspomagająco, dbając o zdrowe i czyste uszy naszych pociech. I tak przydadzą się na pewno w każdym domu, np. krople do uszu, które działają wspomagająco przy:

• stanach zapalnych objawiających się obrzękiem, swędzeniem i bólem przewodu słuchowego zewnętrznego,
• dolegliwościach spowodowanych przez nadmierne gromadzenie się woskowiny, która zatyka przewód słuchowy zewnętrzy, lub długotrwałym noszeniem słuchawek, któremu towarzyszy ból,
• dolegliwościach, którym towarzyszy ból spowodowany częstym zalewaniem uszu wodą, np. basenową lub ekspozycją na działanie wody w postaci wilgoci,
• dolegliwościach ze strony korzystania z chemicznych detergentów codziennego użytku, np.: szamponu, żelu, mydła, które powodować mogą ból i niszczenie naturalnej błony osłaniającej przewód słuchowy zewnętrzny.

Jak sprawdzić w warunkach domowych, czy uczniak dobrze słyszy?

• Dziecko staje tyłem do nas, a my przyciszonym tonem, początkowo z odległości metra, mówimy mu: „Powtarzaj po mnie: lokomotywa, czekolada, przedpokój, owczarnia, prześcieradło…” itd. Jeżeli dziecko powtarza prawidłowo, tak z odległości metra, jak i znacznie większej odległości, nie ma powodów do obaw, jeżeli jednak przekręca słowa, np.: my mówimy „półka”, a on odpowiada „bułka”, lub mówi „nie słyszę”, to problem na pewno jest, konsultacja laryngologiczna będzie niezbędna.
• Zabawy na odległość 4–5 metrów od dziecka. Dziecko stoi do nas tyłem i bawimy się:
  – Mówimy cicho do niego, np.: „Kochanie, stań na jednej nodze, podnieś do góry lewą nogę, kucnij, zaklaszcz rączkami trzy razy…” itd. Sprawdzamy, czy dokładnie wykonuje nasze polecenia.
  – Następnie śpiewamy cicho początek jakiejś znanej piosenki, a zadaniem dziecka jest dokończenie jej, np.: „Wlazł kotek na płotek i…”
• Przed dzieckiem układamy na kartce papieru końcowe wersy znanych przysłów, np.: „…to by nóżki nie złamała”, a my mówimy po cichu ich początki. Dziecko słysząc, jaki początek my wymówiliśmy, pokazuje na kartce drugą część przysłowia.

Oznaki ubytku słuchu po przebyciu nawracającego zapalenia, infekcji ucha u dziecka w wieku szkolnym

Należy zawsze zachować szczególną czujność, kiedy dziecko w wieku szkolnym nie reaguje prawidłowo na dźwięki z otoczenia. Zachowuje się, jakby nie było obecne tu i teraz i zawsze odwraca się do źródła dźwięku tą samą stroną – nasłuchując zawsze tym samym (zdrowym) uchem. Nawet lekki ubytek słuchu może negatywnie wpłynąć na umiejętność uczenia się, zapamiętywania, ze szczególnym uwzględnieniem uczenia się poprzez słuchanie! W skrajnym przypadku u dziecka w wieku szkolnym może być opóźniony rozwój mowy i języka poprzez ubytek słuchu. O problemach ze słuchem u dziecka w wieku szkolnym mogą również świadczyć inne, następujące sytuacje:

• dziecko nie reaguje na mocne, głośne dźwięki, nie reaguje na polecenia, odpowiada nie na temat,
• dziecko siada blisko telewizora lub innego odbiornika, tuż przy jego głośniku, mimo że dla innych domowników głośność jest odpowiednia,
• dziecko nie zauważa, że ktoś spoza zasięgu jego wzroku coś mówi, woła, szczególnie jeżeli w danym momencie coś rozprasza jego uwagę,
• dziecko jest bardzo zaskoczone lub nawet wystraszone, kiedy orientuje się, że ktoś woła je od jakiegoś czasu, niezależnie od poziomu hałasu,
• dziecko z trudem reaguje na głos w słuchawce telefonu, kiedy próbuje rozmawiać i widać jak chaotycznie przekłada wciąż słuchawkę z jednej ręki do drugiej.

Nawet lekki ubytek słuchu u dziecka w wieku szkolnym świadczyć może o problemach w życiu społecznym ucznia z jego zachowaniem i przystosowaniem lub może świadczyć o problemach z koncentracją uwagi.

Zawsze znacznie lepiej zapobiegać niż leczyć. Dlatego dbanie tak po prostu o odpowiednią higienę uszu naszej pociechy jest wskazane i skutecznie zapobiega zapaleniu ucha środkowego w przyszłości. Nie czyścimy, jak wiadomo, patyczkami do ucha, bo wydzielinę tylko niepotrzebnie wtykamy jeszcze bardziej w głąb ucha, stosujmy specjalne krople lub spraye do uszu. 
Natomiast u dzieci, które już przeszły zapalenie ucha środkowego, profilaktyka będzie polegała na dmuchaniu na zimno, czyli np.: w trakcie wietrznych dni dziecko powinno nosić czapkę dobrze zakrywającą uszy, po kąpieli powinno mieć dobrze osuszone uszy, po basenie dokładnie tak samo. Z założenia dziecko powinno rezygnować z noszenia słuchawek z głośną muzyką i brania udziału w koncertach, gdzie decybele windują do nieba. Po zakończeniu kuracji zawsze warto skonsultować stan uszu dziecka u specjalisty, aby mieć pewność, że infekcja została skutecznie wyleczona.