Drugie śniadanie ucznia. Co zamiast kanapki?

Odpowiednio zbilansowana dieta jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju fizycznego dzieci. Zaspokojenie zapotrzebowania na podstawowe witaminy i składniki mineralne jest niezwykle ważne, gdyż prawidłowy stan odżywienia umożliwia skuteczne realizowanie zadań rozwojowych, utrzymanie wysokiej aktywności fizycznej oraz efektywną naukę, co w odniesieniu do dzieci nabiera szczególnego znaczenia. Żywienie niedoborowe zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym wywołuje wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. 
Niezaspokajanie potrzeb energetycznych i odżywczych organizmu przyczynia się do upośledzenia funkcjonowania układu immunologicznego, przez co zwiększa podatność na infekcje, zmniejszenie sprawności i wydolności układu krążeniowo-oddechowego, zaburzenia prawidłowego budowania masy kostnej, rozdrażnienie oraz obniżenie zdolności koncentracji. Wszelkie nieprawidłowości związane zarówno z niestosowaniem zbilansowanej diety, jak i nieregularnością spożywanych posiłków zwiększają także ryzyko wystąpienia chorób dietozależnych, do których zalicza się przede wszystkim: otyłość, miażdżycę, osteoporozę oraz nowotwory.
Dlaczego tak ważne jest spożywanie
śniadania?
Jednym z warunków właściwego sposobu żywienia jest nie tylko jakościowy dobór produktów, ale również odpowiednia liczba posiłków w ciągu dnia. Zaleca się spożywanie 4–5 posiłków, w regularnych odstępach czasu. Biorąc pod uwagę, że największa aktywność dzieci i młodzieży, z uwagi na lekcje i inne obowiązki szkolne, przypada na godziny ranne, przedpołudniowe i wczesnopopołudniowe, szczególnego znaczenia nabierają posiłki śniadaniowe.
Bardzo ważne jest, by pierwsze śniadanie zjedzone było przed wyjściem dziecka do szkoły. Nawyk spożywania śniadania przed wyjściem z domu jest szczególnie istotny ze względu na długą przerwę nocną. W sytuacji gdy zostaje ono pominięte, poziom glukozy we krwi, czyli głównego paliwa naszego mózgu, obniża się (hipoglikemia), a metabolizm zwalnia. Konsekwencją takiego stanu jest ograniczenie możliwości koncentracji oraz kreatywności. Co więcej, sprzyja to wystąpieniu wilczego głodu w późniejszych częściach dnia. Wiele uwagi poświęcono badaniom skupiającym się na konsekwencjach wynikających z niejedzenia śniadań. Wyniki prac nad zachowaniami zdrowotnymi uczniów HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) wskazują, że: w latach 2002–2010, we wszystkich grupach wiekowych, zmniejszał się odsetek uczniów, którzy codziennie przychodzili do szkoły po śniadaniu w domu, a zwiększał się odsetek tych, którzy nie zjadali go nigdy.
W innych badaniach dowiedziono, iż osoby jedzące śniadania charakteryzują niższe poziomy glukozy i insuliny we krwi, co przekłada się jednocześnie na zmniejszenie zagrożenia rozwoju cukrzycy i choroby wieńcowej serca. Regularne spożywanie śniadań związane było także z niższym stężeniem cholesterolu. Co więcej, osoby regularnie spożywające poranny posiłek miały niższą masę ciała (wskaźnik BMI, średnio o 1,5 kg/m²) w porównaniu z osobami niejedzącymi śniadania lub jedzącymi nieregularnie.
Drugie śniadanie równie ważne?
Równie istotne jest także drugie śniadanie, które uczeń spożywa w szkole. Niestety, szacuje się, że co najmniej około 20–25% uczniów nie przynosi ze sobą do szkoły drugiego śniadania. Często też jest ono niepełnowartościowe. Powszechną praktyką jest dawanie przez rodziców pieniędzy dzieciom, za które kupują produkty lub napoje w sklepiku szkolnym lub dostępnym automacie. W 2010 r. sklepiki szkolne istniały w 53% szkół podstawowych i 84% gimnazjów, a automaty odpowiednio w 14% i 26% szkół. Jednakże do niedawna sklepik szkolny nie oferował uczniom wartościowych posiłków czy przekąsek. Dostępne były przede wszystkim słodycze, słone przekąski, pieczywo cukiernicze oraz słodkie napoje. Wprowadzone niedawno rozporządzenie ministra zdrowia określało dokładnie, jakie produkty powinny zostać ze sklepików szkolnych bezwzględnie wycofane. Niestety, nadal dostępne jest w tym miejscu pieczywo cukiernicze, którego to nie można uznać za produkt o wysokiej wartości odżywczej. Popularne drożdżówki, chałki, ciastka francuskie czy pizzbułki są źródłem nie tylko bardzo dużej ilości szybko przyswajalnych cukrów prostych, ale także bardzo szkodliwych tłuszczów w konfiguracji trans. Brak w nich natomiast błonnika, witamin i składników mineralnych. Co gorsza, jest to produkt, który uczniowie spożywają nie jako dodatek do kanapki, ale zastępuje on najczęściej w pełni drugie śniadanie ucznia.
Co zatem na drugie śniadanie?
Co w takim razie przygotować uczniowi na drugie śniadania, by nie tylko zachęcić go do jego spożywania, ale także, by zaspokoić jego wysokie zapotrzebowanie zarówno na energię, jak i na składniki mineralne i witaminy? Czy istnieje jakaś alternatywa dla nudnej, według uczniów, „kanapki z szynką”? Posiłek ucznia powinien składać się z produktów nieprzetworzonych, bogatych w niezbędne składniki odżywcze. Ważne zatem, by znalazły się w nim duże ilości owoców i warzyw. Oprócz podstawowej kanapki w śniadaniówce ucznia powinny się znaleźć owoce sezonowe: jabłka, banany, gruszki, winogrona czy brzoskwinie. Dla urozmaicenia można przygotować dla dziecka np. szaszłyki owocowe (wystarczy nabijać wybrane, ulubione, kolorowe owoce na patyczki). Ponadto, z wygodnych do zabrania do szkoły warzyw, uczeń powinien odnaleźć w swej śniadaniówce takie warzywa, jak: pomidorki koktajlowe, ogórki, papryka, rzodkiewki, marchew czy kalarepa. Niewielkim kosztem pracy można przygotować nie tylko bardzo smaczne, ale też wyjątkowo pożywne ciasta, batony czy muffinki, które – jak wiadomo – dzieci uwielbiają. Czy jest dziecko, które odmówi zjedzenia ciasta czekoladowego na drugie śniadanie?
Korzystając z podanych bądź podobnych przepisów przy niewielkim nakładzie pracy, można zaserwować dziecku bardzo zdrowe, pełne witamin i składników mineralnych śniadanie. W przeciwieństwie do gotowych ciasteczek zbożowych przygotowane samodzielnie zbożowe przekąski nie zawierają cukru białego, oleju palmowego czy innych tłuszczów w konfiguracji trans. Dodatkowo, wartość odżywczą śniadań można też wzbogacić przez wypicie świeżego soku owocowego lub warzywnego. To tylko niektóre pomysły, które mogłyby ułatwić rodzicom przygotowanie posiłku szkolnego dla swoich pociech. Możliwości są nieograniczone. Internet, książki czy czasopisma pełne są przepisów, które mogą stać się doskonałą inspiracją.
Programy i kampanie społeczne
Aby promować nawyk spożywania śniadań, wprowadza się wiele kampanii społecznych. Przykładem może być akcja „Po pierwsze drugie śniadanie” prowadzona pod patronatem znanego producenta soków owocowych. 
Na stronie internetowej kampanii można znaleźć istotne informacje na temat znaczenia spożywania śniadania oraz komentarz dietetyka w tej sprawie. Ponadto, dostępne są także ciekawe inspiracje skomponowania tego posiłku, który przybierając taką postać, z pewnością stanie się dużą zachętą zarówno dla młodszych dzieci, jak i dla młodzieży. Prócz tego w polskich szkołach funkcjonują także programy rządowe. 
Od 2004 r. realizowany jest program „Mleko w szkole” (poprzednia nazwa „Szklanka mleka”), a od 2009 r. „Owoce i warzywa w szkole” (poprzednia nazwa „Owoce w szkole”). Programy te stanowią element Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, są dofinansowane przez Unię Europejską i realizowane przez Agencję Rynku Rolnego przy wsparciu Ministerstwa Edukacji Narodowej. Program „Mleko w szkole” ma na celu kształtowanie wśród dzieci i młodzieży dobrych nawyków żywieniowych przez promowanie spożycia mleka i przetworów mlecznych. W ramach programu uczniowie spożywają mleko, twarożki, sery oraz jogurty. Natomiast dzięki programowi „Owoce i warzywa w szkole” uczniowie nieodpłatnie otrzymują:
świeże owoce: jabłka, gruszki, truskawki, borówki amerykańskie,
świeże warzywa: marchew, słodką paprykę, rzodkiewki, kalarepę, pomidorki koktajlowe,
soki owocowe, warzywne i mieszane.