Choroba brudnych rąk – higiena przede wszystkim!

Terminem „choroba brudnych rąk” określa się wszystkie choroby przewodu pokarmowego, które wywoływane są przez bakterie, wirusy i pasożyty przedostające się do organizmu ludzkiego poprzez jamę ustną, w następstwie niedostatecznej higieny dłoni oraz/lub niewłaściwie przygotowanych do spożycia produktów spożywczych (głównie świeżych warzyw i owoców).
Pod tym pojęciem może się zatem kryć wiele schorzeń, z czego najczęstszymi są:

• Wirusowe zapalenie wątroby typu A i E (WZW A i WZW E)
  – WZW A – wirus powodujący tę chorobę dostaje się do organizmu ludzkiego najczęściej poprzez zanieczyszczone pokarmy i napoje. Zostaje wydalony z kałem, więc każdorazowe nieumycie rąk po wypróżnieniu u osoby, która jest nosicielem, może skutkować przeniesieniem wirusa na zdrową osobę poprzez podanie jej dłoni czy spożycie przez nią jedzenia uprzednio przygotowanego przez nosiciela. U dzieci choroba ta zazwyczaj przebiega bezobjawowo i nigdy nie przechodzi w formę przewlekłą. U dorosłych natomiast pojawiają się takie objawy, jak żółty odcień skóry, zażółcenie spojówek, gorączka oraz biegunka. Nie ma środków farmakologicznych, które zaleca się w leczeniu WZW A. Terapia polega wyłącznie na diecie niwelującej biegunkę, odpoczynku i obserwacji. Aby się uchronić przed tym typem wirusowego zapalenia wątroby, zaleca się szczepionkę (zwłaszcza w przypadku planowanych wyjazdów do krajów takich jak Egipt czy Turcja) i szczególne zwracanie uwagi na higienę podczas pobytu za granicą.
  – WZW E – przebieg tej choroby jest bardziej ostry niż w przypadku WZW A. Zarazić się nią można w podobny sposób i występuje głównie w krajach rozwijających się. Obecnie nie istnieje szczepionka zapobiegająca zakażeniu, dlatego jedyną formą profilaktyki jest zachowanie szczególnych środków ostrożności w zachowaniu higieny podczas podróży do wspomnianych krajów. WZW E stanowi bardzo duże zagrożenie dla kobiet w ciąży (umieralność wśród ciężarnych wynosi 25%).
• Rotawirusy i norowirusy – zakażenie nimi powoduje przede wszystkim ostrą biegunkę i wymioty, które z kolei mogą prowadzić do groźnego odwodnienia. Każdorazowo przy zarażeniu tymi wirusami występuje ogólne osłabienie i rozbicie, ponieważ dolegliwości mogą trwać nawet kilka dni. Zarażenie następuje drogą kropelkową lub pokarmową, np. poprzez spożycie zanieczyszczonego pokarmu. Kiedy dojdzie do zarażenia, zaleca się podawanie elektrolitów w celu nawodnienia. Poza zachowaniem odpowiedniej higieny, jedynym skutecznym sposobem zapobiegania zarażeniem rotawirusami jest szczepionka.
• Choroby jamy ustnej (afty i bakteryjne zapalenie jamy ustnej) – są to schorzenia powstające w wyniku dostania się do jamy ustnej zanieczyszczeń i bakterii. Zazwyczaj dotyczą mniejszych dzieci, które posiadają bezrefleksyjny nawyk wkładania rączek do buzi. Objawy chorób jamy ustnej są bardzo uciążliwe. Utrudniają, a wręcz niekiedy uniemożliwiają jedzenie, co często jest powodem do frustracji dla dzieci. Nieleczone schorzenia jamy ustnej, poza obrzękiem i bólem, mogą powodować również krwawienie, zajęcie kości, a nawet utratę zębów.
• Salmonella – przedostaje się do organizmu wraz z zainfekowanym pokarmem. Źródłem tej bakterii mogą być jajka, drób, majonez i wszelkie produkty mleczne, takie jak desery jogurtowe czy lody. Salmonella wywołuje ostry ból brzucha, któremu towarzyszą wymioty i biegunka, dlatego również występuje tutaj ryzyko odwodnienia. 
• Tasiemiec, owsiki – pasożyty również zaliczane są do chorób brudnych rąk. Ich pojawienie się w organizmie człowieka jest efektem niedostatecznej higieny i nieodpowiednio przygotowanych do spożycia pokarmów. Częstą drogą zakażenia jest również bezpośredni kontakt dziecka z piaskiem/ziemią/trawą, na której znajdują się odchody zakażonego zwierzęcia. Jaja lub glisty pasożytów z brudnych dłoni lub z owoców przewodem pokarmowym przedostają się do organizmu dziecka, gdzie przekształcają się w larwy. Nieleczone zakażenia pasożytnicze mogą być bardzo poważne w skutkach i prowadzić do śmierci. Zazwyczaj objawami są: kaszel, duszności, bóle w klatce piersiowej, swędzenie/pieczenie odbytu (w przypadku owsicy) czy biegunka. Zarażenie tasiemcem przez dłuższy czas może prowadzić do znacznego wyniszczenia młodego organizmu, utraty masy ciała, jak również do zaburzeń wzrastania.

Schorzenia powstałe w wyniku przedostania się do organizmu bakterii wirusów za pomocą dłoni lub nieodpowiednio przygotowanego jedzenia można mnożyć niemal w nieskończoność. Na poprzedniej stronie wymieniono te, które są w taki sposób wywoływane najczęściej. W obecnym sezonie infekcyjnym warto zwrócić uwagę na problem rozprzestrzeniania się grypy. Nie jest ona zaliczana do choroby brudnych rąk, jednak zachowanie odpowiedniej higieny w celu zapobiegania zarażenia nią i jej rozprzestrzeniania (zwłaszcza w przypadku domowników, kolegów z klasy czy pracowników w biurze) jest kluczowe. 
Jak zatem uchronić dzieci przed chorobą brudnych rąk?

1. 1 Najważniejsza jest edukacja w zakresie odpowiedniej higieny, którą należy zacząć wprowadzać u dziecka już od najmłodszych lat. Naszym zadaniem jest wyrobienie u dzieci nawyku dokładnego mycia rąk po każdorazowej wizycie w toalecie. To ważne, zwłaszcza w przypadku dzieci, które zaczynają odwiedzać toaletę bez asysty dorosłych, dotykają dłońmi urządzeń sanitarnych i nie są jeszcze wprawione w umiejętne wycieranie swoich okolic intymnych. Warto ułatwić dziecku tę czynność, np. zaopatrując je w pachnący, stworzony z myślą o najmłodszych nawilżany papier toaletowy w opakowaniu z wygodnym zamknięciem. Takie chusteczki są bardziej miękkie i delikatne dla wrażliwej skóry malucha (w porównaniu do papieru suchego w rolce), a po użyciu można je spłukiwać w toalecie! Mycie rąk z kolei stanie się przyjemnym zadaniem, kiedy dziecko otrzyma swój ręczniczek z ulubionym motywem z bajki i pieniące się mydło o wybranym przez siebie zapachu. Atrakcyjne i kolorowe gadżety łazienkowe sprawią, że dziecko chętniej będzie wykonywało higieniczne obowiązki.
    
2. Ręce powinno się myć tak często, jak jest to możliwe, nie tylko po skorzystaniu z toalety. Dziecko powinno mieć odruch mycia rąk po każdym spacerze, przed każdym posiłkiem, po powrocie do domu ze szkoły, czy po każdym kontakcie ze zwierzęciem. Nie zawsze mamy możliwość skorzystania z bieżącej wody, aby umyć ręce – w takim wypadku sprawdzi się żel antybakteryjny, który warto włożyć dziecku do plecaka lub kieszeni kurtki, aby miało go zawsze pod ręką.
    
3. Kolejnym ważnym punktem na mapie profilaktyki choroby brudnych rąk jest zachowanie szczególnej ostrożności w przypadku infekcji, takich jak grypa czy przeziębienie (dziecka lub kogoś w jego otoczeniu). Powinniśmy wpoić dziecku zasadę, że należy myć ręce po każdym kichnięciu czy czyszczeniu nosa, bo może to uchronić osoby w jego otoczeniu przed zarażeniem. Kiedy ktoś z domowników jest przeziębiony, nie powinno się pić/jeść z tych samych naczyń lub używać tych samych ręczników. Najlepszym rozwiązaniem w przypadku konieczności osuszania rąk po ich umyciu są w takim wypadku jednorazowe ręczniki papierowe.
    
4. Dokładne mycie warzyw i owoców to kolejny element mogący zapobiec którejś z chorób brudnych rąk. Dziecko powinno dostać jasny przekaz – bez względu na to, skąd masz owoc lub warzywo, zawsze przed spożyciem dokładnie je umyj. To bezwzględna zasada, od której nie ma wyjątków. Przy tym punkcie warto też wspomnieć o sposobie przygotowywania jajek – postaraj się zadbać o to, aby przed jakąkolwiek obróbką termiczną jajka, bez względu na to, czy odbywa się ona w skorupce czy nie, dokładnie je umyj.
    
5. Kiedy dziecko gości w domu kolegów i koleżanek, starajcie się po ich wyjściu odkazić zabawki, którymi wspólnie się bawili. Nie chodzi tutaj o popadanie w paranoję, wyparzanie czy dokładne mycie wszystkich przedmiotów, które były w użytku. Warto jednak zawsze przetrzeć żelem antybakteryjnym telefon dziecka, tablet, klawiaturę i myszkę komputera czy pady od konsoli. Dzieci często bywają przeziębione, zakatarzone i nietrudno jest o przeniesienie zarazków na przedmioty, którymi się otaczają. Pamiętaj – lepiej zapobiegać niż leczyć.
    
6. Jeśli podróżujecie, naucz dziecko, że zwłaszcza w krajach rozwijających się, gdzie panują wysokie temperatury, musi uważać na to, co i gdzie je i pije. Jeśli woda, to tylko butelkowana. W takiej też powinno się myć warzywa i owoce. Zawsze też warto przed wyjazdem do nieznanego, odległego kraju odwiedzić wraz z dzieckiem lekarza, aby zapytać, czy przy odwiedzinach konkretnych rejonów, zalecane są profilaktyczne szczepienia. Lekarz najlepiej wytłumaczy dziecku potencjalne zagrożenia i zracjonalizuje zasadność podania szczepionki.